Kinderen zijn net jonge ontdekkingsreizigers: ze struikelen, proberen, leren en groeien. Onderzoeken laten zien dat mensen die het idee hebben dat ze invloed hebben op wat er gebeurt, meer veerkracht ontwikkelen en beter met tegenslag omgaan, zelfs als de problemen niet verdwijnen.
Aangeleerde Hulpeloosheid
Veel mensen verwarren het erkennen van leed met het cultiveren van een slachtofferidentiteit. Ja, het leven is soms hard. Sommige kinderen groeien op in armoede, hebben een beperking, of worden gepest. Dat moeten we serieus nemen. Maar talloze wetenschappelijke onderzoeken toont aan dat de manier waarop we ze met die problemen leren omgaan, bepalend is voor hun mentale gezondheid.
Weerbaarheid komt niet voort uit het vermijden van pijn, maar uit het ontwikkelen van een juiste houding om er beter mee om te gaan. Als we kinderen (en ook volwassenen) leren dat ze slachtoffer zijn en dat ze daar erkenning voor horen te krijgen, dan maken we hen mentaal kwetsbaarder. Ze leren de manier waarop ze hun leven ervaren te zien als iets waar ze geen invloed hebben, zelfs als ze die wél hebben.
Leraren en ouders hebben de beste bedoelingen. Ze willen rust, veiligheid en troost bieden. Maar als je het signaal uitzend dat inspanning geen zin heeft, dan past het brein zich aan aan dat idee. Hersenonderzoek laat zien dat wie zichzelf blijft zien als slachtoffer, minder snel oplossingsgerichte strategieën ontwikkelt en vaker stress en depressie ervaart. Door doelgericht aan iets te werken waar ze sterker en vaardiger van worden, los je de problemen en beperkingen in hun leven niet altijd op, maar maak je het idee van machteloosheid wel minder.
Ik Heb Het Gedaan
In moeilijke situaties is het verleidelijk om naar externe factoren te wijzen: een oneerlijk schoolsysteem, een gebrek aan middelen, of gemene klasgenoten. Maar als kinderen leren om eigen verantwoordelijkheid te nemen voor de problemen die ze voor zich zien, ontstaat er langdurige mentale kracht. Dit betekent niet dat ze zelf schuld dragen voor wat hen overkomt, maar wel dat ze invloed hebben op hoe ze ermee omgaan.
Kinderen die leren om zichzelf eigenaar te maken van problemen, stellen zichzelf vragen als: “Wat kan ik anders doen? Welke hulp kan ik vragen? Hoe kan ik beter omgaan met deze situatie?” Dit denkproces activeert het probleemoplossend vermogen van het brein en vergroot de veerkracht.
Je kunt een kind leren dat de schuld op je nemen – iets krachtigs kan zijn. Door te zeggen “het is mijn schuld”, zelfs als dat niet zo is, toon je verantwoordelijkheid en leiderschap. Want je stapt naar voren, en zegt: “Ik erken de moeilijkheid. En ik ga geen tijdverspillen door andere mensen of dingen de schuld te geven van het probleem. Ik ga ermee aan de slag.” Als omgeving, thuis en in de klas, zou je dit idee moeten cultiveren – in plaats van het idee dat het erg is als je ergens de schuld van krijgt.
Het is STOER om te zorgen dat er geen discussie komt over waar de schuld ligt, en dat er door jou snel iets gedaan kan worden om de situatie beter te maken. Dat heb jij dan gedaan.
Slachtofferdenken Beklemt
Slachtofferdenken is verleidelijk, vooral als we cultureel steeds meer gericht zijn op erkenning van pijn en onrecht. Maar wetenschappelijk gezien is het heel gevaarlijk. Niet omdat leed niet bestaat, maar omdat de manier waarop we met moeilijkheden omgaan het verschil maakt in hoe we het leven ervaren. Kinderen leren omgaan met uitdagingen betekent niet dat we ze vertellen dat ze alles kunnen overwinnen. Het betekent dat we ze leren dat ze, ongeacht de uitkomst, invloed kunnen uitoefenen op hoe ze met die uitdagingen omgaan – hoe ze dat ervaren.
Het leven is soms hard en oneerlijk. Maar wie zichzelf niet ziet als slachtoffer en verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar reacties, staat mentaal sterker, zelfs als de praktische situatie niet kan veranderen. Daar zit kracht. In het weigeren om je te identificeren met je problemen en door bezig te blijven met wat je kunt beïnvloeden.
